Zwarte Waarheid (Chapter 3B)

                                                               Het Verzet

Portugezen begonnen al in 1444 CE met het gewelddadig ontvoeren van Afrikanen voor de mensenhandel. De eerste “lading” bestond uit 235 ontvoerde en gevangen gehouden mensen. Deze mannen, vrouwen en kinderen, werden als slaaf gebruikt op suikerplantages op het eiland Madeira, voor de westkust van Afrika. En vanaf dat jaar (1444) hebben Afrikanen op het continent, zowel als later in de Nieuwe Wereld, zich op vele manieren verzet tegen het systeem van slavenhandel en slavernij.

Om te leven in vrijheid, in al zijn facetten, is een normaal menselijk verlangen. Geen mens wenst het zichzelf of zijn geliefden toe dat zij in slavernij leven. Dus het gewapend of anderszins verzetten tegen slavernij was in de periode van de Trans-Atlantische Slavenhandel en Slavernij normaal.

Wanneer er over deze periode word geschreven blijven de verzetsdaden te vaak buiten beschouwing. Terwijl juist dat georganiseerd gewapend verzet uiteindelijk de belangrijkste reden was voor afschaffing van de slavernij.

Dat de slavernij om humane redenen werd afgeschaft is een sprookje waarmee de Europide mens zijn en haar geweten kan sussen.

Op het Afrikaanse continent moesten volkeren zich verdedigen tegen roversbendes die gewapend met geweren mensen wilden ontvoeren en verkopen aan de Europeaan. Eeuwenlange oorlogen en gewapende conflicten waren het gevolg.

Hele dorpen en steden raakten ont-mensd doordat a) de gehele bevolking was ontvoerd en verkocht aan de Europeaan of b) de bevolking op de vlucht raakte voor het geweld en naar dieper in Afrika gelegen beboste of hooggelegen gebieden vluchtte, naar moeilijk bereikbare en te veroveren plaatsen. Zo raakte in veel gebieden de maatschappij totaal ontwricht. Mensen verlieten huis en haard voor moeilijk begaanbaar gebied (moeras, bos) maar dat wel makkelijk verdedigbaar was.

Er zijn veel voorbeelden van Afrikaanse koningen die heldhaftig tot hun dood tegen het systeem van mensen/slavenhandel streden. Maar er zijn ook talloze verhalen bekend van koningen en koninginnen en hun kinderen die oorlogen verloren, ontvoerd en verkocht werden en in hun leven in slavernij eindigden op plantages ergens in de Amerikas.

Dat is het verhaal van Ganga Zumba. Hij was een klein-zoon van een Kongolese koning die in de 17e eeuw de oorlog tegen de Portugezen verloor,  gevangen werd genomen en uiteindelijk in Brazilië als slaaf werd verkocht.

“Ganga is said to have been the son of princess Aqualtune, daughter of an unknown king of Kongo.  The Portuguese won the battle, eventually killing 5,000 men and capturing the king, his two sons, his two nephews, four governors, various court officials, 95 title holders and 400 other nobles, who were put on ships and sold as slaves in the Americas. It’s likely that Ganga was among these captives. The whereabouts of the rest of them is unknown. Some are believed to have been sent to Spanish America, but Ganga Zumba, his Brother Zona and his sister Sabina (mother of Zumbi dos Palmares, his nephew and successor) were made slaves at the plantation of Santa Rita in the Portuguese captaincy of Pernambuco in what is now northeast Brazil, which at the time was controlled by the Dutch. From there they escaped to Palmares.” (wikipedia)

Hij wist de plantages te ontvluchtten en stichtte samen met andere gevluchtte slaafgemaakten in dichtbeboste gebieden gemeenschappen. In de loop der eeuwen had je in de plantagestaat Brazilië meerdere van dit soort nederzettingen. Deze gemeenschappen werden in Brazilië Quilombos genoemd. Een verbastering van het Angolese woord Kilombo. Quilombos waren zelfvoorzienende staten met hun eigen leider, vaak een gekozen koning, met politieke en religieuze systemen en gewoontes gebaseerd op Afrikaanse tradities.

En vanuit deze Quilombos werden door de eeuwen heen guerlilla-oorlogen gevoerd door de vrijheids-strijders waarbij vaak ook plantages werden aangevallen om nog meer slaafgemaakten te bevrijden.

Een eerbetoon aan de verzetsheld Zumbi van Quilombo dos Palmares in Brazilië

Even een zij-stapje in dit verhaal.

Om de ernst in te zien van de slavernij en wat met koningszonen als Ganga Zumba is gebeurd. Regicide is een mooi woord voor de moord op een koning.

Hoeveel koninklijke bloedlijnen in Afrika zijn tijdens de eeuwen van Afrika`s Lijdenschap ten einde gekomen? Door de talloze moorden op koningen en hun erfgenamen? Hoeveel koningshuizen zijn uitgestorven door de ontvoeringen van gehele koninklijke families, weggevoerd naar de Amerikas om te leven en sterven in slavernij?

Voel je wat ik bedoel? Lees meer over regicide: De Drie Koningszonen

Om terug te komen op Het Verzet.

Bijna elke plantagestaat in Noord- en Zuid-Amerika en de Caraïben kende verzet tegen de slavernij. Mensen die wegvluchtten van dit inhumaan systeem werden marrons genoemd. Van het spaanse cimmaron; ongetemd of weggelopen vee.

Marrons waren slaafgemaakten die slavernij wisten te ontvluchten en gemeenschappen stichtten ver van de plantages in afgelegen gebieden diep in de bossen. De bossen boden bescherming en ook voedsel. Overleving was afhankelijk van het gebruiken van effectieve guerillataktieken.

Een tekening uit een Spaanse vertaling van het dagboek “Narrative of a five years’ expedition against the revolted negroes of Surinam, in Guiana, on the wild coast of South America; from the year 1772, to 1777: elucidating the history of that country, and describing its productions” van de Engelse soldaat John Gabriël Stedman (1744-1797)

Van Jamaica, Suriname en Haïti en Cuba tot  St. Vincent en  de Dominicaanse Republiek. Van Panama en Guatamala tot Honduras, Argentinië en Nicaragua. En van Florida en Louisiana tot Noord-Carolina en Colombia. Overal waren Marron-gemeenschappen die gedurende de slavernij gewapend verzet boden. Want niet alleen moesten zij zich verdedigen tegen aanvallen van milities of militairen die hen gevangen wilden nemen en weer in slavernij wilden brengen. De Marrons moesten ook hun aantallen vermeerderen, want militaire kracht lag toendertijd in de aantallen, dus voerden zij op hun beurt aanvallen uit op plantages om zoveel mogelijk slaafgemaakte mannen en vooral vrouwen te bevrijden.

Wist je trouwens dat na de slavernij voormalige plantagestaten als Argentinië met het “verblanken”van de bevolking begonnen?  Door etnische zuiveringen, zoals het onder dwang steriliseren van de zwarte bevolking,  zijn er daarom in die landen geen Marron-gemeenschappen meer en zijn echt puur Zwarte Argentijnen bijna een zeldzaamheid.

Een bekend voorbeeld van verzet in de V.S. was Nat Turner. Hij leidde een opstand met betrouwbare mede slaafgemaakten en vrij-gemaakte Zwarte mannen en vrouwen op 21 augustus 1831CE in Virginia.

Milities en militairen sloegen deze opstand binnen korte tijd neer en Nat Turner en meerdere vrijheidsstrijders werden gevangen en zonder mededogen vermoord op 11 november 1831 CE.

In Suriname kent iedereen de bloedige geschiedenis van de vrijheidsstrijders Boni, Baron en Jolicoeur. Zij voerden decennialang een gewapend verzet. En werden zeer gevreesd door de Nederlandse overheid. Want ondanks de inzet van duizenden huurlingen en beroeps-soldaten, leek het of dit vrijheids-leger onverslaanbaar was. Dit kwam mede door het gebruik van guerilla-technieken. Uiteindelijk werden de verzets-strijders verraden, verslagen en ter dood veroordeeld.

Memre Boekoe….

Gevolg van de opstanden die in frequentie toenamen was dat er een nieuw wapen door de autoriteiten in de Amerikas werd ingevoerd in het slavensysteem om de slaafgemaakten te pacificeren. Men begon met het bekeren van de slaafgemaakten tot het christendom. Dus niet om hen kennis te laten maken met de “Religie van Liefde” maar om hen dociel, mentaal zwak en volgzaam te maken en hen te laten berusten in hun door het “bijbelse god-verordonneerde” lot van leven in slavernij. Bekering tot het christendom bleek al eeuwenlang zeer effectief in Europa om opstandige volkeren onder controle van een centraal gezag te brengen.

Katholieke en protestantse slavenhoudende naties verfijnden deze pacificerings-taktiek van het bekeren. Zij beloofden de slaafgemaakten 1 vrije dag in de week (sabbatsdag)  maar eisten dat deze dag voor kerkbezoek moest worden gebruikt. Een taktiek om mensen naar de kerk te “lokken” was  het toestaan in de kerk van typische uitingen van Afrikaanse spiritualiteit zoals luidkeels zingen, dansen en schreeuwen door het bevangen zijn door de “heilige geest”.

De zeer christelijke slaven-eigenaren betaalden hun priesters en dominees om de slavenbevolking te indoctrineren met misinterpretaties van bijbelverzen. Bijbelse concepten werden zo op deceptieve wijze gebruikt voor de bekering van de analfabete slaafgemaakten. Er werden nieuwe wetten ingevoerd in de slavenwetgeving die leren lezen en schrijven criminaliseerde. Wanneer een slaafgemaakte betrapt werd op het kunnen lezen of schrijven werd hij of zij door marteling ter dood gebracht. Dit om anderen af te schrikken de macht van de pen te leren kennen en door boeken op vreemde ideeën te worden gebracht.

Vreemde ideeën als verlangen naar vrijheid.

“Gezegend zijn de vervolgden” werd gepreekt door de witte dominees. Want alle leed op aarde had de gelofte in zich van een beloning in een hemels paradijs waar geen leed en slavernij bestond. Tegelijkertijd was er een gewelddadige onderdrukking van het belijden van Afrikaans georiënteerde religies. Het met geweld bekeren tot christendom was al eerder op verschillende plantagestaten ook een gebruik waarmee Afrikaanse spiritualiteit werd “uitgewist”.

De dagelijkse ervaringen met terreur, de constante dreiging van geweld en het leven in angst maakte dat veel slaafgemaakten makkelijk konden worden bekeerd want na de dood zouden zij toch vrij zijn van pijn en verdriet?

Een voorbeeld van een plantagestaat waar een Afrikaans georiënteerde religie de bevolking kracht en wijsheid gaf zich te bevrijden uit slavernij was Haïti.

Al decennia lang waren daar opstanden en groot verzet. Maar op 22 augustus 1791 CE begon daar de revolutie van zelfverklaard vrije Zwarte mannen en vrouwen die met een goed georganiseerde leger de totale slavenbevolking van dat land bevrijdde. Aangevoerd door generaal Toussaint Louverture en andere mannen die over grote militaire capaciteiten beschikten pakten zij de wapens op en vochten zich een weg naar vrijheid.

Battle for Palm Tree Hill

Het leger van Napoleon was op volle sterkte uitgerukt, want enorme financiële winsten stonden op het spel. Deze plantagestaat was Frankrijks belangrijkste bron van inkomsten.  50 procent van Frankrijks jaarlijkse inkomsten werd gegeneerd door Haïti alleen.  De vele andere plantagestaten in bezit van Frankrijk zorgden voor 35 procent van de jaarlijkse inkomsten.

Het imperiale Franse leger werd uiteindelijk verslagen door de vrijheids-strijders.

En in 1793 CE verklaarden de voormalige slaafgemaakten zich onafhankelijk en vrij. Haïti werd daarmee de tweede republiek in het westelijk halfrond (na de V.S.) dat zich door gewapende strijd van een Europees land had vrijgevochten.

En het eerste land in de wereld dat een einde maakte aan de praktijk van slavenhandel en slavernij.

Het nieuws van de succesvolle revolutie op Haïti verspreidde zich snel over de plantagestaten in de Amerikas. En inspireerde enerzijds zovele slaafgemaakten om hun drang naar vrijheid om te zetten in gewapend verzet. En tegelijkertijd bleek het een keerpunt in de mondiale slavernij. Want witte mensen in de Amerikas en Europa (in mindere mate) leefden door de toenemende opstanden in constante angst. Angst dat de slaafgemaakten succesvol zouden zijn in hun verzetsstrijd en rechtvaardige wraak zouden uitoefenen.

Vanaf het jaar dat Haïtianen (in 1793 CE) zichzelf vrij hadden gevochten duurde het daarom niet lang voordat andere landen ertoe over gingen tot het afschaffen van de slavernij.

Chili en Bolivia waren de eerste Spaanse plantagestaten die slavernij afschaften in respectievelijk 1823 CE en 1826 CE.

Standbeeld van Kwakoe in Paramaribo Suriname. Het symbool van Keti-Koti, het verbreken der ketenen op 1 juli 1863. De plantagestaten Suriname en de Nederlandse Antillen, toen eigendom van het koninkrijk der Nederlanden, waren een van de laatste landen waar het systeem slavernij werd afgeschaft.  

Stel jezelf de vraag wie de echte duivel is.

Wie in spirituele en morele zin de kwalificatie “slecht” verdiend.

De christelijke Europeaan die, met de bijbel in de hand en predikend over “gods genade en barmhartigheid“, het verderfelijke en gods-lasterlijke systeem van slavernij gebruikte om zichzelf te verrijken?

Of de Haïtiaan die voorouderlijke Afrikaanse religies en spirituele wijsheden samenvatte in een vredelievende religie waarin respect voor mens en natuur als primair werd gezien? En deze nieuwe religie gebruikte om kracht en wijsheid te vinden zich vrij te vechten uit slavernij?

*******************************************************************************************

Ik zeg je, dit is wat ik weet, we vragen, en vinden verlossing, niet zozeer in de antwoorden zelf, maar in de wegen die wij afleggen naar de antwoorden

*******************************************************************************************

(Lees verder in Zwarte Waarheid (Chapter 4A)